Invloed van licht op tijdmeting en bioritme

Gedurende miljoenen jaren was zonlicht de klok voor ons tussen dag en nacht. Pakweg zo'n 100 jaar pas, kan de mens de planeet kunstmatig verlichten, en dat 24 uur per etmaal. In dat verband is het onderwerp bioritme of circadiaans ritme en ons slaap-waakritme steeds belangrijker geworden. Licht is samengesteld uit ​​een reeks frequenties die de mens met het oog kan waarnemen. Verschillende frequenties hebben verschillende kleuren (blauw, rood, groen, paars, etc.) en die hebben allemaal verschillende invloeden op ons lichaam. Blauw licht bijvoorbeeld remt de secretie van melatonine en kan worden gezien als een oorzaak van slaapstoornissen. Jetlag en nachtdiensten zijn andere bekende voorbeelden van het dagelijks leven met belangrijke gevolgen voor onze innerlijke klok.

Wanneer ons lichaam zonlicht ontvangt

Zonlicht is ouder dan de aarde zelf. Geen wonder dat flora en fauna op aarde hun volledige bioritme of circadiane ritme op één lijn hebben gebracht met de zon. Wanneer de eerste stralen van de zon over de horizon komen, worden we wakker, verdwijnt de zon dan maakt de duisternis ons automatisch moe. De complexe processen die op de achtergrond plaatsvinden, worden idealiter gecoördineerd door hormonen en neurotransmitters. Dat was in ieder geval tot ongeveer 100 jaar geleden het geval. Sindsdien hebben we elektriciteit en kunstlicht om dagen naar eigen goeddunken uit te breiden. Terwijl uitvindingen vaak grote stappen vooruit maken, verbergt daarachter vaak meer schade dan we geloven.

Bioritme van de mens wordt danig op de proef gesteld

Het is bekend dat de omschakeling van zomer- naar wintertijd voor sommige mensen een serieus probleem is. Maar er zijn tal van andere factoren die bioritme en slaap/waak-cyclus steeds méér op de proef stellen. Men kan daarbij denken aan:

• langere werktijden;
• ploegenarbeid;
• nachtdiensten;
• een extravagant nachtleven;
• of de constante confrontatie met smartphones en sociale netwerken.

Veel van die factoren zijn afhankelijk van lichtinvloeden, zowel daglicht als natuurlijke timer alsook kunstlicht in vele vormen. Het vergt allemaal erg veel van de mens. Geen wonder dus dat in 2017 de Nobelprijs voor Geneeskunde werd toegekend voor onderzoek naar bioritmen.

Blauw licht berooft ons van onze slaap

Het is bekend dat het licht dat wij mensen met onze ogen waarnemen verschillende golflengten heeft die ons brein interpreteert naar verschillende kleuren. Meer en meer apparaten zenden blauw licht uit. Dit wordt voornamelijk verklaard door LED's, die zijn geïnstalleerd in smartphones, tablets, tv's, computerschermen, enzovoort. Blauw licht heeft veel energie. Het lijkt op zonlicht voor ons lichaam. Dit kan een voordeel zijn als je wakker wilt worden of als je je wilt concentreren. Maar het is slecht als je in slaap wil vallen. Dus, als je kijkt naar je laptop, smartphone of tablet net voordat je naar bed gaat, geef je het lichaam het signalen als "zon en alert zijn" in plaats van "naar bed gaan".

Kunstmatige verlichting

Veel mensen brengen de hele dag door in kunstlicht. Bovendien turen we steeds vaker, ook 's avonds, op een smartphone of tablet. Hierdoor wordt de communicatie tussen de natuurlijke timer (daglicht) en ons bioritme verstoord. De zon komt op en gaat weer onder zonder dat onze biologische klok er iets van meekrijgt. Vanwege ontbrekende melatonine-vorming kunnen we niet of moeilijk slapen. Er dreigt chronisch gebrek aan slaap.